|
QAYNAR XƏTT
|
Təqdim edilmiş ünvanlardan hüquqi, psixoloji və tibbi yardım almaq olar.
YARDIM FORMALARI
Böhran mərkəzi:
t: 4943376
wcc@online.az
Hüquqi məsləhət, psixoloji bərpa edilmə, psixiatr, nevropotoloqun məsləhətləri.
MHAIDS Azerbaijan:
t: 5106614
mhaids@initiative.az
psixoloji bərpa edilmə, psixiatr, nevropotoloqun məsləhətləri
Elmi-tədqiqat Mərkəzi "AREAT"
t: 438 15 77:
areat@azeronline.com
nikah qeydiyyatı zamanı ailədə iqtisadi zorakılığın qarşısını alan tədbirlər kimi, nikah müqaviləsinin bağlanmasının mümkünlüyünə dair məsləhətlər
LTD "Law and Order"
t: (050) 341 06 60
law_order@gender-az.org
hüquqi məsləhət, məhkəmə iddialarının tərtibi, məhkəməyə qədər sənədlərin hazırlanması, ictimai müdafiəçi (ittihamçı) sifətində məhkəmə iclaslarında iştirak
"Təmiz dünya" vətəndaş hüquqları uğrunda sosial birlik
t: 497 10 58
Trafik qurbanlarına dəstək və trafik qurbanlarına sığınacağın verilməsi. Sığınacağın yeri ciddi surətdə məxfidir, onun yerini ancaq işçilər bilir. Qurbanlar və sığınacaq haqda informasiya gizli saxlanılır. Qurban, oraya düşəndən rəsmi hakimiyyətin icazəsinə kimi daima sığınacağın ərazisində yaşayır. Verilmiş informasiya KİV-lərdə dərc edilmir.
|
|
“TARİXİN AXARINI DÆYİŞÆN QADINLARâ€: İNQİLABI MÜBARİZÆ QÆHRÆMANI (1870-1919)
Siyasətdə ilk addımını bir etiraz aksiyasında iştirak
edərək atdı.
Xeyli sonralar özünü silahdaÅŸları arasında "Sosialist Hacı" kimi
tanıdan Roza 1870 və ya 1871-ci ildə Rusiyanın işğalı altında olan Polşanın
Zamovça ÅŸÉ™hÉ™rindÉ™ yÉ™hudi ailÉ™sindÉ™ anadan olmuÅŸdu. O, tacirlik edÉ™n atası
Eliaszın beÅŸinci övladı idi. 1873-cü ildÉ™ Lüksemburqlar ailÉ™si VarÅŸavaya köçdü.
BeÅŸ yaşında ikÉ™n qıçı tutuldu vÉ™ 1 il yataqda qaldı. Amma yataqda ikÉ™n oxumağı
vÉ™ yazmağı öyrÉ™nmiÅŸdi. Lakin keçirdiyi xÉ™stÉ™liyinin izi ayaqlarında qalmışdı vÉ™
o, yeriyəndə axsayırdı. 13 yaşında ikən Varşavada qız məktəbinə daxil oldu.
Burada tÉ™hsil rus dilindÉ™ aparılırdı vÉ™ orada, adÉ™tÉ™n, Rusiyanın dövlÉ™t
idarÉ™lÉ™rindÉ™ çalışan mÉ™murlarının övladları oxuyurdu. Amma onun sıxıntısı bu
məktəbdə yalnız rus dilini yaxşı bilməməsi ilə əlaqədar deyildi. O həm də
yÉ™hudi ailÉ™sindÉ™n olduÄŸu üçün tez-tez sinif yoldaÅŸlarının tÉ™hqirlÉ™rinÉ™ mÉ™ruz
qalırdı. Ona görÉ™ dÉ™ onda mövcud hakimiyyÉ™tÉ™ vÉ™ idarÉ™etmÉ™ sisteminÉ™ qarşı
nifrət əmələ gəldi. Bunu gizlətməyi bacarmayaraq, məktəbdə rejimə olan
nifrÉ™tini açıq ÅŸÉ™kildÉ™ büruzÉ™ verirdi. HÉ™tta iÅŸ o yerÉ™ gÉ™lib çatmışdı ki,
müÉ™llimlÉ™ri onun qiymÉ™t cÉ™dvÉ™linÉ™ "Mövcud quruluÅŸa qarşı müxalifÉ™tdÉ™ olduÄŸu
üçün daim müÉ™llimlÉ™r üçün problem É™mÉ™lÉ™ gÉ™tirir" sözlÉ™rini yazmışdılar. O,
yalnız Rusiya deyil, hÉ™m dÉ™ Avropanın tanınmış dövlÉ™t baÅŸçılarına
münasibÉ™tdÉ™ belÉ™, nifrÉ™tini gizlÉ™tmirdi. Roza 13 yaşında olarkÉ™n Almaniya
imperatoru I Vilhelmin Varşavaya səfərinə etiraz edərək, bu şeirini yazmışdı:
"NÉ™hayÉ™t, görÉ™cÉ™yik sÉ™ni, QÉ™rbin gücü. BÉ™lkÉ™, mÉ™n dÉ™ belÉ™ izlÉ™yÉ™cÉ™yÉ™m Saksoniya
baÄŸçalarında dolaÅŸan sÉ™ni. Amma saraya gÉ™lÉ™cÉ™yimÉ™ inanma. AÄŸlıma belÉ™
gətirmərəm bunu - sizin kimilərə rəğbətlə yanaşmağımı".
15 yaşına çatanda qaynar tÉ™biÉ™tli bir qızcığaz idi. SiyasÉ™t vÉ™ siyasi alÉ™m onu
maqnit kimi özünÉ™ çÉ™kirdi. Ona görÉ™ dÉ™ 15 yaşında olarkÉ™n çarizmin É™leyhinÉ™
fÉ™aliyyÉ™t göstÉ™rÉ™n Proletariat Partiyasına daxil oldu. Bu partiyanın É™sasını
lisey və universitet tələbələri təşkil edirdilər.1887-ci ildə oxuduğu məktəbi
É™la qiymÉ™tlÉ™rlÉ™ baÅŸa çatdırdı. Amma ona o dövrdÉ™ mÉ™ktÉ™bi É™la qiymÉ™tlÉ™rlÉ™
bitirən şagirdlərə verilən qızıl medal verilmədi. O, onsuz da haqsızlığa və
É™dalÉ™tsizliyÉ™ mÉ™ruz qalmaÄŸa öyrəşmiÅŸdi. Ona görÉ™ dÉ™ qızıl medal verilmÉ™mÉ™si heç
halını da pozmadı. Çünki Roza gÉ™lÉ™cÉ™k hÉ™yat yolunu artıq müÉ™yyÉ™n etmiÅŸdi. Bu
yol isə onu həbslərə və təqiblərə məruz qoyacaqdı.
Edamlar gözünü qorxutmadı
Siyasətdə ilk addımını bir etiraz aksiyasında iştirak edərək
atdı. Etiraz aksiyasının iÅŸtirakçılarına rus kazakları tÉ™rÉ™findÉ™n dÉ™hÅŸÉ™tli
ÅŸÉ™kildÉ™ divan tutuldu vÉ™ onun rÉ™hbÉ™rlÉ™rindÉ™n 4-ü edam edildi. Partiyanın
fÉ™aliyyÉ™ti isÉ™ qadaÄŸan edildi. Bundan sonra partiyanın azadlıqda qalan üzvlÉ™ri
gizli fÉ™aliyyÉ™tÉ™ keçmÉ™yÉ™ mÉ™cbur oldular. Amma Rusiya xÉ™fiyyÉ™lÉ™ri dağıdılmış
partiya üzvlÉ™rinin gizli fÉ™aliyyÉ™tÉ™ keçmÉ™sindÉ™n xÉ™bÉ™r tutmuÅŸdular. Ona görÉ™ dÉ™
"Proletariat"ın üzvlÉ™rinin hÉ™bsi davam edirdi. Bunu görÉ™n partiyanın digÉ™r
üzvlÉ™ri tÉ™qiblÉ™rdÉ™n vÉ™ hÉ™bslÉ™rdÉ™n yaxa qurtarmaq üçün xaricÉ™ qaçmağı qÉ™rara
aldılar. GünlÉ™rin birindÉ™ Roza partiya yoldaÅŸları ilÉ™ birlikdÉ™ bir at
arabasında Almaniya-PolÅŸa sÉ™rhÉ™dini keçÉ™rÉ™k, İsveçrÉ™yÉ™ sığındı. BelÉ™liklÉ™, onun
hÉ™yatında yeni bir dövr baÅŸlayırdı. İsveçrÉ™dÉ™ Roza hÉ™m iÅŸlÉ™yir, hÉ™m dÉ™ partiya
xÉ™tti üzrÉ™ silahdaÅŸları Anatoli Lunaçarski vÉ™ Leo JogiçeslÉ™ birlikdÉ™ Sürix
Universitetində təhsil alırdı. Bu universitetdə o, siyasi-fəlsəfi elmlərlə
yaxından tanış oldu, Marks və Engelsin əsərlərini oxudu. 1892-ci ilin
sonlarında BirləşmiÅŸ PolÅŸa Sosialist Partiyası (BPSP) quruldu. Ancaq 1893-cü
ildÉ™ Jogçes vÉ™ Julian Marçlevski ilÉ™ birlikdÉ™ BPSP-nin millÉ™tçi mövqeyini tÉ™nqid
etmÉ™yÉ™ baÅŸladılar. Onlar bu mÉ™qsÉ™dlÉ™ "Sprava Rabotniçza" qÉ™zetini nəşr etdilÉ™r.
HÉ™r iki gÉ™nc PolÅŸanın müstÉ™qilliyini ancaq Rusiya, Avstriya vÉ™ Almaniyada baÅŸ
verÉ™cÉ™k sosialist inqilabından sonra mümkün ola bilÉ™cÉ™yi qÉ™naÉ™tindÉ™ idi. Onlar
bunun üçün kapitalizm sisteminÉ™ qarşı ümumi mübarizÉ™ aparılmasının vacibliyini
tÉ™bliÄŸ edirdilÉ™r. HÉ™min dönÉ™mdÉ™ SürixdÉ™ Sosialist İnternasionalının III
Konqresi keçirildi. Roza vÉ™ Marçlevski bu konqresdÉ™ BPSP-nin adından iÅŸtirak
etmÉ™k istÉ™sÉ™lÉ™r dÉ™, buna imkan verilmÉ™di. Eyni zamanda xalqların öz
müqÉ™ddÉ™ratını tÉ™yin etmÉ™sini önÉ™ sürÉ™n gÉ™nc LeninlÉ™ Lüksemburq arasında
qarşıdurma yarandı. Lüksemburq xalqların azadlıqlarının onların birlikdÉ™
sosialist quruluÅŸu qurması É™sasında mümkün ola bilÉ™cÉ™yini söylÉ™yir vÉ™ israrla
bu fikrini müdafiÉ™ edirdi. BelÉ™ bir vÉ™ziyyÉ™tdÉ™ Adolf VarÅŸavski, Marçlevski vÉ™
Lüksemburq birlikdÉ™ PolÅŸa Sosial Demokrat Partiyasını (PSDP) qurdular. Bu
partiyaya maliyyÉ™ yardımını o vaxt Almaniyada yaÅŸayan Jogiçes göstÉ™rirdi.
Libknext yazdığı É™sÉ™rlÉ™rindÉ™ sosialistlÉ™rin millÉ™tçiliklÉ™rini kÉ™skin ÅŸÉ™kildÉ™
tÉ™nqid edÉ™rÉ™k, onların bu hÉ™rÉ™kÉ™tlÉ™rinin fÉ™hlÉ™ sinfinin mübarizÉ™sinÉ™ uÄŸur
gÉ™tirmÉ™yÉ™cÉ™yini yazırdı. Ona görÉ™ dÉ™ Lüksemburq Lenin dÉ™ daxil olmaqla
sosialistlər tərəfindən kəskin şəkildə tənqid edilirdi. 1898-ci ildə Roza
Qustav Lübek ilÉ™ ailÉ™ hÉ™yatı qurdu vÉ™ Almaniya vÉ™tÉ™ndaÅŸlığını qÉ™bul etdi. Bunun
ardınca yaÅŸamaq üçün BerlinÉ™ gedÉ™n Lüksemburq burada alman sosial demokratlarla
birlikdÉ™ fÉ™aliyyÉ™t göstÉ™rmÉ™yÉ™ baÅŸladı. O, partiyanın Drezden vÉ™ LeypsiqdÉ™ çıxan
qəzetlərində məqalələr yazaraq, alman sosialistlərinin qarşısında duran
vəzifələrlə bağlı fikirlərini bildirirdi. Praktiki fəaliyyətində isə o,
Almaniyanın hÉ™r yerindÉ™ sosial demokratları mübarizÉ™yÉ™ çağırırdı. O, bu
fÉ™aliyyÉ™tinÉ™ görÉ™ Almaniya Sosialist Partiyasının (ASP) sol qanadının lideri
kimi ÅŸöhrÉ™t qazanmışdı.
Almaniyada keçirilÉ™n parlament seçkilÉ™ri kampaniyası zamanı Roza 20 il É™vvÉ™l I
VilhelmÉ™ yazdığı ÅŸeirini xatırladaraq, ölkÉ™dÉ™ hÉ™r ÅŸeyin qaydada olduÄŸunu vÉ™
fÉ™hlÉ™lÉ™rin yaxşı yaÅŸadığını söylÉ™yÉ™n imperatorun É™sl hÉ™qiqÉ™tlÉ™rdÉ™n xÉ™bÉ™ri
olmadığını demiÅŸdi. Ona görÉ™ dÉ™ Rozanı imperatoru tÉ™hqir etmÉ™kdÉ™
günahlandıraraq, ona üç il hÉ™bs cÉ™zası verdilÉ™r. 1904-1906-cı illÉ™rdÉ™ inqilabi
fÉ™aliyyÉ™tinÉ™ görÉ™ o daha üç dÉ™fÉ™ hÉ™bs edildi.1907-ci ildÉ™ bir neçÉ™ ay hÉ™bsdÉ™
qaldı, sonra isə Saksoniya kralı tərəfindən əfv edilərək azadlığa buraxıldı.
1905-1907-ci illÉ™rdÉ™ baÅŸ verÉ™n Birinci Rus Burjua İnqilabı bu ölkÉ™ni dünya
inqilabının mÉ™rkÉ™zlÉ™rindÉ™n birinÉ™ çevirdi. Bu da Rozanın rus sosial
demokratlarla yaxınlaşmasına səbəb oldu. O, Rusiya Sosial Demokrat Partiyasının
1907-ci ildÉ™ Londonda keçirilÉ™n toplantısında iÅŸtirak etdi. Almaniya
Sosial Demokrat Partiyasının Berlindəki mərkəzi partiya məktəbində oxudu. Sonra
o, burada dosent kimi dÉ™rs vermÉ™yÉ™ baÅŸladı. HÉ™min dövrdÉ™ Roza "BeynÉ™lxalq
iqtisadiyyata giriş" və "Sərmayə toplamaq" əsərlərini yazdı. O, bu əsərlərində
kapitalizmin çökmÉ™yÉ™ mÉ™ruz qalacağını yazaraq, bunu insanların qÉ™ddarcasına
istismarı ilÉ™ É™laqÉ™lÉ™ndirirdi. Birinci Dünya savaşı zamanı Lüksemburq
Almaniyanın müharibÉ™dÉ™ iÅŸtirak etmÉ™sinin É™leyhinÉ™ çıxdı. Buna görÉ™ dÉ™ onunla
ASP arasında fikir ayrılıqları É™mÉ™lÉ™ gÉ™ldi. NÉ™ticÉ™dÉ™, Lüksemburq ASP ilÉ™ bütün
É™laqÉ™lÉ™rini kÉ™sdi. Almaniyanın savaÅŸa qatılmasına etiraz etdiyi üçün onu
tÉ™hlükÉ™li adam kimi hÉ™bs etdilÉ™r. HÉ™bsdÉ™ ikÉ™n "Spartikius mÉ™ktubları" vÉ™
"Rus inqilabı" adlı əsərlərini yazdı. Bu arada o, həbsdən azad edildi. 1916-cı
ildə məsləkdaşları Klara Setkin, Frans Mehring və Karl Libknextlə birlikdə
"Spartak Birliyi"ni qurdu. Bu birlik 1918-ci ildə Almaniya Kommunist Partiyasına
çevrildi. 1916-cı ilin oktyabr ayında yenidÉ™n hÉ™bs edildi, ancaq 1917-ci ilin
iyul ayında hÉ™bsdÉ™n azad edildi. 1917-ci ildÉ™ MüstÉ™qil Sosialist Demokrat
Partiyasını (MSDP) quran Karl Kautski ilə birləşmə barədə razılığa gəldi.
1918-ci ildə yazdığı məqalələrində bolşevizmi kəskin tənqid edirdi. Amma
yenÉ™ dÉ™ hÉ™bs edildi. HÉ™min il müharibÉ™dÉ™ məğlub olan Almaniyada inqilab
baÅŸladı. Bu da Lüksemburqun azad edilmÉ™si ilÉ™ nÉ™ticÉ™lÉ™ndi. HÉ™bsdÉ™n çıxandan az
sonra o, "Red Flag" ("Qırmızı bayraq") adlı qəzet nəşr etməyə başladı.
Qəzetdə yazdığı məqalələrində Almaniyada siyasi məhbusların hamısının azad
edilmÉ™sini, ölüm hökmünün aradan qaldırılmasını tÉ™lÉ™b edirdi. 1919-cu ilin
yanvar ayında Almaniyada inqilabın ikinci mÉ™rhÉ™lÉ™si baÅŸladı. Lüksemburq bu
inqilabı dÉ™stÉ™klÉ™mÉ™sÉ™ dÉ™, könülsüz ÅŸÉ™kildÉ™ "Spartak Birliyi"nin hökumÉ™t
É™leyhinÉ™ çıxışlarında iÅŸtirak etdi. Bu etiraz hÉ™rÉ™katı amansızcasına yatırıldı
vÉ™ Lüksemburq LibknextlÉ™ birlikdÉ™ hÉ™bs edildi. 1919-cu ilin yanvar ayının
15-dÉ™n 16-na keçÉ™n gecÉ™ Lüksemburq vÉ™ Libknexti mÉ™hkÉ™mÉ™siz güllÉ™lÉ™dilÉ™r.
Rozanın cəsədi Landvehr kanalına atıldı. Həmin ilin may ayında onun cəsədi
Berlin yaxınlığındakı kanallardan birindÉ™ aÅŸkar edildi. Yalnız üstündÉ™n 55 il
sonra o, yada düÅŸdü vÉ™ Almaniya Federativ Respublikasında Lüksemburqun
xatirÉ™sinÉ™ hÉ™sr edilÉ™n poçt markası buraxıldı.
www.zaman.az
|
|
GENDER DİREKTORİYASI
|
Gender direktoriyası - qadın və gender məsələlərinə cəlb edilmiş bütün milli strukturlar üzrə verilənlər bankıdır: dövlət strukturları, milli parlament, biznes sektoru, KİV-lər, beynəlxalq təşkilatlar, diplomatik korpuslar, hüquq müdafiəçiləri, yazıçılar, şairlər, rəssamlar və s. Diqqət: direktoriya linklər vasitəsilə qadın QHT-lərin verilənlər bazası, gender layihələrini yerinə yetirən QHT-lərin verilənlər bankı, gender fənləri üzrə tədqiqatçıların və müəllimlərin verilənlər bankı ilə əlaqədardır.
|
|