Azerbaijan Gender Information Center

CİNSLƏR ARASINDA FƏRQ GETDİKCƏ SİLİNƏCƏK

Metroseksualizm daima özü haqda qayğıya yönəldilmiş həyat tərzidir. Metroseksual, təyin etmələrdən birinə inansaq, əsasən böyük şəhərlərdə yaşayan "kişi cinsli şəxsdir. Parlaq bədii qabiliyyət və estetik qavrama ilə ifadə edilmişdir". Bu termin ilk dəfə 1994-cü ildə yaranmışdır, onun müəllifi amerika jurnalisti Mark Simpsondur. Düzdür, Qərbdə o, 2 il əvvəl, Mark Simpson "yeni kişi tipi" fenomeni haqda yazdıqdan sonra, geniş yayılmışdır. Jurnalistin fikrincə, tipik metroseksual "yaxşı qazancı olan, paytaxtda (metropoliya) və ya ona yaxın yerdə yaşayan cavan oğlandır, çünki orada ən yaxşı mağazalar, klublar, idman mərkəzləri və bərbərxanalar yerləşir.Metroseksualın xarakterik cizgiləri narsisizmdir, şəhər mədəniyyətinin istehlakı ilə əlaqə". Həqiqətən, metroseksuallar həyat tərzinə görə xanımları xatırladırlar, onlar fəal surətdə gözəllik salonlarına gedir, özlərinə müasir saç düzümü, manikür, pedikür, masaj və ya üz dərisinin təmizlənməsini edirlər. Mark Simpson hesab edir ki, bu fenomenin meydana gəlməsinin səbəbi, əsasən, iqtisadi səbəblərdir. Müasir istehlak cəmiyyətinin yeni alıcılara ehtiyacı var, və həm istehsalçıların, həm də reklam verənlərin vəzifəsi kişiləri mağazalara gətirmək, onlarda şopinqə zövq yaratmaqdır.Digər tədqiqatçılar hesab edirlər ki, hər şeydə feminist qadınlpar günahkardır. Guya, bütün XX əsr müddətində qadınlar elə həvəslə kişi olmaq istəmişlər ki, kişilər də qadın məkanını araşdırmaq istəmişlər. Onlar yanlarında əyləşən şalvarlı,ləzzətlə siqaret fısqırdan varlıqlardan heç nə ilə fərqlənmədiklərini hiss etməyə başlamışlar. Yəni, əgər qadınlar kişilərə oxşamaq istəmişlərsə, indi isə kişilərin bir qədər qadın olmaq növbəsi çatmışdır.Necə də olsa, metroseksualların sayı artır. Bu yaxınlarda Amerikada sorğu keçirilmişdir. Onun məqsədi: yeni yüzillikdə amerikalı kişilər özlərini necə görürlər. 21-48 yaş arasında 1000 kişidən onların ən istəkli arzularını soruşmuşlar. Cəmi 8% kişi şöhrət və var-dövləti seçmişdir; 35%-i "sevimli qadınla qocalığa qədər xoşbəxt yaşamağ"ı arzulayırlar; 22%-i xoşbəxt və sağlam uşaq atası olmağı arzulayır; 10%-i sədaqətli dost arzusundadır. Və kişilərin 89%-i (!!!) özlərini səliqəli, yaxşı geyinmiş olmalarını istəmişlər. Respondentlərin təqribən yarısı bildirmişdir ki, manikür və üzün təmizlənməsi, "müasir və sanballı adam imici yaratmaq üçün birinci cəruri şeydir". Əlbəttə, kişi üçün yaxşı görünmək arzusunda qorxulu bir şey yoxdur: "işgüzar adam olmaqla yanaşı, dırnaqların yaraşığı haqda düşünmək olar".

28/07/2004

SİNQLƏR BİZİM ƏTRAFIMIZDA

Çox tezliklə tənhalıq bizdə norma olacaq.

Necə ki, artıq Qərbdə norma olur.

Yüksək boşanma səviyyəsi, böyük şəhərlərin təzyiqi, fərdiçiliyin artımı - bunların hamısı tənhalığın artım miqyasına təsir edir.

Hə vaxtsa mən qorxurdum ki, heç vaxt ərə getməyəcəyəm. "Anam deyərdi: - Səndə xarakter var. Amma yaxşı olardı ki, olmayaydı. Belə inadkar kimə lazımdır?" Mən həqarətlə çımxırırdım, lakin özlüyümdə əsəbiləşirdim. Mənə elə gəlirdi ki, mən həddən artıq müstəqiləm, həqiqətən bütün həyatımı tənha, qarımış qız kimi yaşayacağam. Heyva mürəbbəsi bişirəcək, onları bankalara yığacaq, xarlananda isə qohumlara paylayacağam. Mən hətta pişik saxlamaqdan da çəkinirdim: axı tənha qızla pişik - bu demək olar ki, proqnozdur. Bu, alında "Mənim həyatım baş tutmayıb" yazmağa bərabər idi.

Lakin hər şey başqa cür alındı. Anamın vaxtında, əgər qadın otuz yaşına qədər ərə getmirdisə, o, nöqsanlı sayılırdı. Mənim vaxtımda isə ona yalnız maraqla təəssüf edirlər: yoldaşın, sadəcə, bəxti gətirməyib və ya o, nikahsızlığı bilərəkdən seçib? Düşünürəm ki, çox tezliklə tənhalıq bizdə ümumiyyətlə norma olacaq. Necə ki, artıq Qərbdə norma olur. Axı, müasir kişilərin demək olar hamısı tez-tez fikrə gedirlər: hər an yaxşı seks almaq mümkünsə, evli olmaq nəyə lazımdır, emosional bağlılıqsız yaşamaq heç də pis deyil. Qadınlar isə üstünlüyü nikaha yox, karyera və iqtisadi müstəqilliyə verirlər. Ərli rəfiqələrinin acı sözlərinə isə Bricit Consun qəhrəmanının sözləri ilə cavab verirlər: "Mən ərdə deyiləm, ona görə ki, mən Tənhayam. Bir də ona görə ki, təkcə sizin lənətə gəlmiş həyat tərziniz mövcud deyil. Hər dördüncü ailə tənha adamdan ibarətdir, Kral ailə üzvlərinin çoxu tənhadır. Araşdırmalar göstərdi ki, cavan kişilər, millətin sağlam qüvvələri, nikaha tamamilə uyğunlaşmayıblar, bunun nəticəsində, mənim kimi şəxsi gəliri və şəxsi yaşayışı olan tənha qadınların bütöv nəsli əmələ gəlmişdir. Onlar çox şən yaşayır və kiminsə corablarını yumağa ehtiyac duymurlar… Tənhalar! Yaşasın Tənhalar!"

Sinqlər dövrü

Sosioloqlar hesab edirlər ki, bilərəkdən seçilmiş tənhalıq, əsrin sonunda inkişaf etmiş ölkələrdə insanların çoxunun nəsibi olacaq. Belə ki, əziz evdar qadınlar və möhkəm ailələr, əlvida! Xoş gördük, orta yaşlı subaylar, karyeraçı-qadınlar və tənha analar! Daha sadə desək, xoş gördük, Sinqlər (ingilis single sözündən - tək, yeganə)!

Cəmiyyətin sinqləşdirilməsi, deyəsən, həqiqətən labüddür: yüksək boşanma səviyyəsi, böyük şəhərlərin təzyiqi, fərdiçiliyin güclənməsi - bütün bunlar tənhalığın miqyasının artmasına təsir edən amillərdir. Alman tarixçisi və sosioloqu Artur İnxovun rəyinə görə, bu, tarixin təbii gedişidir: "Orta əsrlərdə, aclığın, müharibələrin, taunun tüğyan etdiyi zaman, yalnız böyük ailə sağ qalmaq imkanına malik idi. İndi insan təklikdə də öz problemlərinin öhdəsindən gəlmək iqtidarındadır, buna görə cəmiyyətin psixologiyası da dəyişir. O, sinqlərə özləri üçün yaşamağa imkan verir. Tərəqqi, mövcudluq üçün vəsait əldə etmək problemini aradan qaldırır, ailənin bir çox funksiyalarını sosial sığorta sistemi öz üzərinə götürür".

İstər-istəmsəz, tənha adamın şəhərdə yaşayışı asandır. Əgər keçmişdə kəndlərdə uşaqlar köməkçi hesab edilirdilərsə, indi şəhərdə uşaq ağır yükdür. Valideynlərin həyatını mürəkkəbləşdirən Yeniyetmə - ailədə köməkçi deyil, kirənişindir. Təəccüblü deyil ki, insanlar ailəyə və uşaqlara olan tələbatı itirirlər.

Ənənəvi mədəniyyətlərdə gənclik, insan nikaha daxil olduqdan sonra qurtarırdı, yəni reproduktiv fəaliyyətə yol açılırdı. Lakin indi inkişaf etmiş sənaye ölkələrində belə vəziyyət müşahidə olunur. İki sistem - həyat təminatı və təkrar istehsalatda tədricən həyat təminatı, iqtisadiyyat üstün olur. Yəni, müasir insan üçün evlənmək, dünyaya uşaq gətirməkdən vacib, yaxşı geyinmək və ləzzətli yeməkdir. O, həmişəlik cavan, azad, küçük kimi fərəhli olmaq üçün, sanki konservləşir.

Yeri gəlmişkən, belə insanlar işverənlər üçün çox sərfəlidir. Əgər əvvəllər işverənlər vicdanlı ailə başçısına üstünlük verirdilərsə, indi isə onlar şöhrətpərəst sinqlərə üstünlük verirlər. Çünki sinqlər hər an ezamiyyətə gedə bilər, iş vaxtından artıq işləyə bilərlər, xoşbəxtlikdən evdə heç kim etiraz etməyəcək. Buna görə, sinqlərə iş tapmaq daha asandır və onlar xidmət nərdivanında daha tez irəliləyirlər.

Kütləvi informasiya vasitələri, öz növbəsində, subaylar haqda inadla, heç bir məsuliyyətlə bağlı olmayan insan təsəvvürü yaradırlar. Onlar öz ürəklərini qırmağa qorxmurlar, çünki heç kimə bağlanmırlar. Onlar uşaqlar haqda narahat olmurlar, çünki uşaqları yoxdur. Onlar mətbəx savaşının nə olduğunu bilmirlər, çünki savaşmağa adam yoxdur. "Arvadı başqasının yanına gedə bilməz, çünki arvadı yoxdur…"

Tənhalıq təkcə qəbul edilmiş həyat tərzi olmur, o, fetişləşir. Parlaq qabıqlı jurnallar tənha adamlara ünvanlanır, bunlar tənhaların bibliyasıdır. Başlıqları oxumaq kifayətdir: "Keçmiş boyfrendlə necə dost qalmaq olar", "Bir dəfəlik seks", "Hər həftə - bir qız". Azad və öz həyatlarından tamamilə razı olan subaylar haqda kitablar böyük populyarlığa malikdir: Cessika Adamsın "E-Mail:belaə@odinokaə", Karen Duvenin "Məhəbbət haqda olmayan kitab", Conatan Kounun "Təsadüfi qadın", Maykl Qeylin "Tezliklə otuz olacaq", Cenifer Uaynerin "Yataqda yaxşıdır". Demək olar ki, özünə hörmət edən hər bir qəzetdə "Böyük şəhərdə seks" üslubunda sütun vardır. Bu sütunu hər hansı bir qəti əqidəli fərdiyyəçi aparır. Onun fikrincə həyatın mənası - heç kimdən asılı olmamaq, dostlarla restoranlara getmək, idmanla məşğul olmaq, daimi bağlılıqdan yayınmaq, seksual partnyorları dəyişmək və gecələr mütləq özünün kiçik, tamamilə boş mənzilinə qayıtmaqdır.

Ancaq rəqəmlər

İspaniyada

toyların sayı azalmaqdadır - hər il ərsiz xanımların sayı 10% artır və indi artıq ölkədə 8 milyondan çox subay qadın var. İspan qadınlar daha çox işgüzar olur, öz təhsil senzlərini artırmağa üstünlük verir, xidməti irəliləyişləri üğrunda mübarizə aparırlar. Onlar yoxsulluğu və kişilərdən asılılığı bu günkü həyatın nöqsanı adlandırmaqdan utanmırlar

Qazaxstanda, bütün dünyada olduğu kimi, ailə institutu müəyyən çətinliklər keçirir. Nəinki boşanmaların və nikaha daxil olanların yaşı, həm də təklikdə yaşayanların da miqdarı artır. Axır illər, nikahda olan şəxslərin sayı 10,3% azalmışdır. Bununla yanaşı bir dəfə də evlənməmiş kişilərin miqdarı 7,1%, qadınların - 12,3% artmışdır. Onların payı, müvafiq olaraq indi 30,4% və 21,6% təşkil edir.

Almaniyada on üç milyona yaxın adamın ailəsi və ya daimi partnyoru yoxdur. Onlar şəxsi evlərində və ya mənzillərdə ayrı yaşayırlar. Yəni, Brokqauz lüğətinin elmi tərifi ilə desək, tənhadırlar. Alman sosioloqlarının məlumatına görə, əvvəllər vətəndaşların belə azsaylı təbəqəsi 1990-cı illərdə artmağa başlamışdır və sonrakı illərdə belə "təkbaşlı təsərrüfatların" sayı ancaq artmışdır.

Tənhalara istinad Yeni fenomen: ailə alaqələrinə ehtiyac duymayan insanlar, bundan əsla əziyyət çəkmirlər. Onlar yaxşı qazanır, rahatlıq sevir, dostları və həmkarları ilə səmimi münasibətdə olurlar. Onlara ünsiyyət bəs edir, onlar fəal həyat tərzi keçirirlər. Əgər ailəli adamlar axşam evdən çıxmağı həftədə bir dəfə özlərinə rəva bilirsə, tənha adamlar bunu üç-dörd dəfə edirlər. Onlar əyləncələrə, partnyorları ilə yaşayan həmyaşıdlarından çox vaxt sərf edirlər

Bu fakt hiyləgər kapitalistlərin nəzərindən yayınmadı. Britaniyanın Datamonitor kompaniyasının, Avropa kompaniyaları üçün ən cəlbedici istehlakçı kateqoriyasına həsr edilmiş tədqiqatların nəticələrini elan etdikdən sonra, biznes üçün yeni hədəf məlum oldu - hər iki cinsdən 50 yaşa qədər subaylar. Belə məlum olur ki, bu qrup təkcə əyləncələrə deyil, həm də yeməyə, içkilərə və şəxsi gigiyena əşyalarına, evli yaşıdlarından ikiqat artıq pul xərcləyirlər.

Məsələn, İsveçdə ən dövlətli istehlakçılar - pensiyaqabağı yaşlı subaylardır, onların illik məsrəfi 5,6 min avro təşkil edir. Bu, 35-49 yaş həddində isveç ailələri fonunda olduqca təsir bağışlayan məbləğdir. Onlar adətən qənaət edirlər və istehlak mallarına iki min avrodan çox xərcləmirlər.

Tənha adamların ən yaxşı alıcılar sayılmasını analitiklər bir neçə səbəbə görə ayırırlar. Əvvəla, onlar yaxşı qazanırlar. İkincisi, onlar öhdəliklə bağlı deyillər - onların ya uşaqları yoxdur, ya da uşaqlar böyümüş və ayrı yaşayırlar. Üçüncüsü, müstəqil yaşayan adam, özünü heç nədən məhrum etmir. O, öz həyatını rahat və hətta dəbdəbəli etməyə çalışır.

Avropa kompaniyaları artıq başa düşmüşlər ki, tənha adamların özləri üçün yaşamaq və özlərinə çoxlu pul xərcləmək arzusundan böyük mənfəət götürmək olar. Bütün dünyada ailəsizlər üçün xüsusi yaşayış kompleksləri tikilir. Özlərini yemək hazırlamaqla zəhmətə salmayan subayların standart ev yeməyi olan - dondurulmuş yarıfabrikatlar istehsalçıları varlanırlar. 41%-ə qədər tənha sakini olan Tokioda alimlər hətta cırtdan tərəvəzlər yaratmışlar. Nəhəng pərakəndə satış şəbəkəsi Aeon alıcılara standartdan dörd dəfə kiçik olan kələm, ölçüsündən ikiqat az olan turp və mini-kudu təklif edir.

İnternetdə çoxlu miqdarda sayt var ki, onların şüarı sovet rabitəçilərinin şüarı olan "Braksız rabitə" ola bilər. İsanlar özlərinə parrtnyor seçir, vaxtlarını əla keçirir və səhər oyananda özlərinə sual verirlər: "Sonra kim olacaq?"

Almaniyada daha irəli getmişlər - tənha adamlar üçün oboy buraxmışlar. İndi hər istəyən, evində görmək istədiyi adamın şəklini sifariş edə bilər. Təki onun beynini xarab etməsin, qayğı və diqqət tələb etməsin, yalnız gülümsəsin, danışıqsız öz eqoist sahibinin həyatını seyr etsin. Əgər belə "qonşu" xoşuna gəlməsə, onu həmişə başqası ilə əvəz etmək olar.

Tənha adamlar yavaş-yavaş qərb cəmiyyətinin strukturunu dəyişirlər. Bu dəyişikliyin əlamətlərindən biri - reklamdır. Onun böyük hissəsinin ailəlilərin tələbatına yönəldilməsi vaxtı çoxdan keçmişdir. İndi demək olar ki, hər iki rolikdən biri müstəqil, firavan yaşayan adamı təmtaraqlı evi və ya dəbdəbəli ofisi fonunda nümayiş etdirir. Belə qəhrəmanların sifətindən aydın olur ki, evdə onları nə arvadı, nə də uşaqları gözləyir. Onları ancaq bir fincan yeni növ qəhvə maraqlandıra bilər, yeni avtomobil onların sifətində təbəssüm yaradar. Bu gün bahalı bəzək-düzək və delikateslərlə alver edən butiklər və modalı mağazalar sənayesi bu adamlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Ailəli adamın bundan ürəyi bulanır: "Bundansa, mən bu pula bir kisə pampers alaram!" Lakin ailəli alıcı hiyləgər istehsalçını maraqlandırmır. Hal-hazırda istehsalçılar sinqə, onun əsas həyati dəyərlərinə istinad edirlər: azadlığa və təkbaşına qərar qəbul etmə hüququna və öz pulundan istədiyi kimi istifadə etməyə.

Rusiya - subaylar ölkəsidir?

Lakin bu hələ "onların dəbidir". Rusiyada istehsalçıların çoxu ailəvi dəyərlərə istinad etməyə davam edirlər və çətin ki, yaxın zamanlarda onlardan kimsə tənha yappilərə keçsin. Hər halda bizdə istehlak və gəlir səviyyəsi hələ çox aşağıdır, Rusiyanın orta sinfini isə ailəli adamlar təşkil edir. Təmin olunmuş və həyatdan razı subaylar bizdə hələ çox deyil. Hələlik.

Lakin proses gedir. 40 milyon rusiyalı - tənhadır. Rusiyanın böyük şəhərlərində get-gedə daha çox kişi tək yaşayır. Yox, onlar qadın cəmiyyətindən imtina etmirlər, amma diqqətlə nəzərdən keçirirlər. Onların məşuqələri var, lakin evlənməyə və uşaq sahibi olmağa tələsmirlər. Belə subayların sayı təqribən 33%-dir. Deməli, tezliklə, lap tezliklə bizim qadınlar gəlinlik paltarları haqda arzularının faydasızlığını başa düşəcəklər və özlərini inandıracaqlar ki, tək olmaq - heç də pis deyil.

Neyləməli? Artıq indi sosioloji araşdırmalar təsdiq edir ki, məsələn, moskvalı qadınlar üçün ikinci dəfə ərə getmək çox çətindir. Psixoanaliz İnstitutunun məlumatına görə, 25-26 yaşlı boşanmış xanımlar özlərinə ikinci əri 50-60% hallarda, 30 yaşlılar ancaq 7% halda tapırlar. Və çox nadir hallarda, 30 yaşa qədər bir dəfə də ərdə olmayan qadınlara ailə qurmaq nəsib olur. Rusiyanın böyük şəhərlərində 40 yaşlı boşanmış qadınların 2,5%-i təkrar ərə gedirlər, çiçəklənmə dövründə olan Moskva qadınlarının 36%-i isə nikahda olmur, ya boşanmışlar, ya da heç vaxt ərə getməmişlər.

Maraqlıdır ki, bu daha faciə kimi qəbul edilmir. "Mən heç bir ərə getmək istəmirəm!" - deyə bir rəfiqəm deyir. Supermarketdə zənbil və ya arabacıqla hərəkət etməyin mənim üçün fərqi yodur. Əvəzində heç kimə hesabat vermək lazım gəlmir: hara və kiminlə getdim. Nahar hazırlamaq və qaynananın üzünə gülümsəmək lazım olmur. Nəhayət, kişiləri sevməyən pişiyimi heç kimə vermək lazım olmayacaq…"

Bax belə. Göründüyü kimi, bizim qadınların (kişilər artıq bunu çoxdan etmişlər) öz proqressiv qərb bacılarının ardınca sakitcə deyəcəkləri: "Nə etməli… Yaşasın Tənhalar!" vaxta az qalıb.

Ancaq rəqəmlər

İngiltərədə

25-35 yaş qrupunda min qadın arasında araşdırma aparılmışdı. Məlum olmuşdu ki, qadınlar artıq ailəni əsas həyati dəyər saymırlar: soruşulanlardan beşdən üçü birinciliyi "mümkün qədər daha çox ləzzət almağa" verirlər və vurğulayırlar ki, bu ərə getməkdən və analıqdan vacibdir. Daha bir araşdırma da təqribən bunu təsdiq etdi: 20-30 yaşlı qadınların üçdən ikisi bildirdi ki, onların daimi həyat yoldaşına ehtiyacı yoxdur və onlar sözsüz üstünlüyü karyeraya verirlər.

Amerikada

işləyən əhalinin 42%-i nikaha daxil deyil. Ev sahiblərinin 40%-i təklikdə yaşayır, 35%-i özlərini Gimeney buxovları ilə bağlamağa hazırlaşmırlar. Yəni, istehlakçıların böyük hissəsi - subaydır. Ailəni dolandıran ata və evdar qadın anadan ibarət ənənəvi ailə, cəmiyyətin bütün özəklərinin onuncu hissəsini təşkil edir.

Yaponiyada

20 il əvvəl qəbul edilmiş məşhur "Məşğulluğun bərabərliyi haqda" qanunun qəbul edilməsindən sonra, özünü bütövlükdə işə həsr etmiş qadın nəsli formalaşmışdır. Onlar üçün ənənəvi nikah tamamilə mənasını itirmişdir. Əslində, "cəlbedici kişi yoxdur" cümləsini indi daha tez-tez yapon qadınları işlədirlər.

9/08/2004

ŞERŞE LYA FAM

Çində artıq neçə onillikdir ki, özünə arvad tapa bilməyən və bu səbəbdən bütün ömrü boyu tək qalmağa məcbur olan müəyyən kişi təbəqəsi formalaşır.

Qismətinə arvad çatmayan belə kişiləri "çılpaq budaq" adlandırırlar və onların sayı onlarla milyondur. Hələ beş il bundan qabaq Pekində Çinin sosial elmlər Akademiyasının keçirdiyi tədqiqatların nəticələrinə görə hər altıncı çinli özünə arvad tapa bilmir. Beləliklə, 1999-cu ildə Çində 111milyon tənha kişi var idi. Bu günə kimi Çində doğulan 100 qız nisbətində 120 oğlan doğulur. Orta dünya göstəricisi hər 100 qıza 105 oğlandan ibərətdir. Beləliklə, ölkə demoqrafik əyinti astanasında durur. Bəzi tədqiqatçılar hesab edirlər ki, qadınların kəskin çatışmazlığı, cəmiyyətin sabit inkişafına təhlükə yaradır və əvvəl- axır zorakılığa gətirib çıxara bilər.

9/08/2004

BU YAY POZİTİV BİR ŞEY ETMƏYƏ HƏVƏSİN VARMI? FOTOMÜSABİQƏDƏ İŞTİRAK ET!

"Gənclər və bərabər olanlar" (Young&Equal) - Şərqi Avropa, Qafqaz, Mərkəzi Asiya, Rusiya və Əfqanıstanın təşəbbüskar gənclərindən ibarət, qender bərabərliyi uğrunda yeni gənclik qrupu bütün gəncləri

"Kişilər və qadınlar arasında bərabərsizlik gənclərin gözü ilə"

fotomüsabiqəsində iştirak etməyə dəvət edir.

Müsabiqəyə qəbul olunan fotoşəkillər, 2004-cü ilin payızında GB şəbəkəsinin nümayəndələri yaşayan azı dörd böyük şəhərdəki sərgilərdə və həmçinin GB veb saytında nümayiş etdiriləcək .

Ən yaxşı işin müəllifi rəqəmli fotokamera ilə mükafatlandırılacaq.

Seçmə meyarları:

- 14 yaşdan 28 yaşa qədər. Qafqaz, Mərkəzi Asiya, Şərqi Avropa, Rusiya və Əfqanıstan vətəndaşları.

- Dicər regionların vətəndaşları da müsabiqədən kənar iştirak üçün öz işlərini göndərə bilərlər

- İşlər özlərinin orijinallığı, yaradıcılığı və ictimai rəyi dəyişmə potensialı əsasında seçiləcəkdir.

- İşlər təkcə problemi/ləri göstərməyi deyil, həm də onun/ların həllini göstərə bilər. Məsələn, siz konkret problemin həll olunduğu vəziyyətin əksini və ya onun mümkün həllini necə təsəvvür etdiyinizi göndərə bilərsiniz.

Necə və na vaxt:

- Bütün işlər 2004-cü il avqustun 25-ə qədər göndərilməlidir

- Fotoşəkillər JPEG formatında young equal@yahoo.co.uk ünvanına göndərilməlidir.

- Hər bir iştirakçı 5-ə qədər fotoşəkil göndərə bilər.

Hər bir fotoşəkil aşağıdakı informasiya ilə (maksimum 500 söz) göndərilməlidir:

1. Müsabiqədə iştirak edənin adı, yaşı, fəaliyyət növü, poçt ünvanı, telefon nömrəsi, elektron poçtunun ünvanı.

2. Fotoşəklin adı və kadrın nə vaxt, hansı şəraitdə çəkilməsinin qısa izahı, həmçinin nə üçün məhz bu kadr seçilmişdir, onun mənası nədir, onun kişilər və qadınlar arasında bərabərsizliklə nə əlaqəsi var.

3. Başqa adam tərəfindən (ailənizin üzvü, kitabdan, jurnaldan, İnternetdən götürülmüş) çəkilmiş fotoşəkli göndərmək olar - lakin, bunu müşayiət mətnində qeyd etmək lazımdır - mənbənin tam adı, nəşr tarixi və müəllifin adı.

Lazımi informasiyasız göndərilmiş fotoşəkillər müsabiqədə iştiraka buraxılmayacaq

Əlavə informasiya almaq üçün bizə aşağıdakı ünvana yazın young

equal@yahoo. co.uk

Uğurlar!!!

Young@Egual

11/08/2004

QADIN HƏKİMLƏR HƏDDİNDƏN ARTIQ ÇOXDURMU?

Kral Həkimlər Kollecinin prezidenti, professor Kerol Blak, kollecin 500 illik tarixi ərzində rəhbər vəzifə tutan ikinci qadın olmuşdur. Kral Həkimlər Kolleci tibb kollecləri arasında daha nüfuzlu sayılır. O, standartlaşdırmaya və tibb təhsilinin keyfiyyətinə məsuldur. Təbabət qender şovinist peşə reputasiyasına malikdir, belə ki, onda güclü kişi məsləhətçiləri eqosu üstünlük təşkil edir. Lakin bu tez bir zamanda dəyişir. Yeni həkimlərin 60 faizindən çoxu qadınlardır və onlar artıq mühüm tətbiqi və nəzəri təbabət sahəsində üstünlük təşkil edirlər. Az müddətdə qadın həkimlər kişiləri üstələyəcəklər. Kral Həkimlər Kollecinin professoru K.Blak hesab edir ki, qadınların təbabətə geniş surətdə cəlb edilməsi, onun tənəzzülünə gətirib çıxaracaqdır.

Rusiyada təbabət, onun sosial statusunun aşağı düşməsi ilə, demək olar ki, tamamilə qadın peşəsi olmuşdur.

Kral Qulluq Kollecinin rəhbəri Liz Xyuyett, professor Blakın şərhinə bu sözlərlə reaksiya vermişdir: "Səhiyyənin müasir işçi qüvvəsi, cəmiyyətin müxtəlifliyini əks etməlidir".

23/08/2004

VATİKAN "FEMİNİZMƏ QARŞI 40 SƏHİFƏ"Nİ NƏŞR ETMİŞDİR

"Alman dalğası"nın məlumatına görə, Vatikan Katolik Kilsəsində qadınların rolu haqda yepiskoplara müraciət nəşr etmişdir.

Alman KNA agentliyinin Vatikandan verdiyi məlumatına görə, "Kilsədə və dünyada kişi və qadınların əməkdaşlığı haqda katolik kilsəsinin yepiskoplarına müraciət" adlı sənəd, dünyada ən çoxsaylı dini konfessiyanın bütün təşkilatlarına göndərilmişdir. Müraciət kardinal Yozef Ratsinger tərəfindən tərtib edilmiş və Roma Papası İoann II Pavel tərəfindən bəyənilmişdir.

Müraciət, Vatikanın nöqteyi-nəzərindən, birtərəfli insan obrazı yaratmış müasir feminist diskursu ilə polemika aparır. Bu obrazda əsas şərt - katolik iyerarxlarının gümanına görə, bərabərlik uğrunda mübarizə maskası altında hakimiyyət uğrunda mübarizədir. Cinslər arasında bərabərliyə nail olmaq cəhdi insanın təbii başlanğıcında dəyişikliklərə gətirib çıxara bilər. Təbiətə üstün gəlmə ideyası ilk növbədə ailəyə dağıdıcı təsir göstərir.Vatikanda ehtiyat edirlər ki, vaxtilə insanın cinsi mənsubiyyətinə biganəlik,cəmiyyətin özünün sağ qalmasına təsir edə bilər.

Sənəddə ingilis dilli dünyada yayılmış "qender ideologiyasına" müqavimət göstərməyin vacibliyindən bəhs edilir. Bu ideologiyaya görə, kişi və qadın başlıca bioloji vahiddən daha çox sosial determinist roldur. Katolik kilsə insanlığa Allah tərəfindən bəxş edilmiş təbiət rollarının aradan qaldırıla bilməməsindən çıxış edir. O, bir tərəfdən cinsi əlamətlərə görə sosial və siyasi diskriminasiyaya qarşı qanuni və vacib mübarizəni, digər tərəfdən isə təbiətə qarşı əks-mədəni qiyamı fərqləndirməyi tələb edir. Bununla əlaqədar Vatikan bir sıra ölkələrdə qanuniləşdirilmiş bircinsli nikahı rədd edir. Allah kişi və qadın arasında nikahı təkcə nəslin fiziki davamı üçün deyil, həm də qarşılıqlı natamamlığı təkmilləşdirmək üçün təsis etmişdir.

Sənəddə kişi və qadınların bərabər məziyyətindən, ailədə tutduğu xüsusi rolla bağlı iş yerində qadınların xüsusi hüquqlarının qanuniləşdirilməsinin vacibliyindən bəhs edilir. Müraciətdə qeyd edilir ki, Katolik kilsəsində keşiş rütbəsi kişilərə məxsusdur. Lakin qadın da kilsə həyatında böyük rola malikdir. Papa qadınların keşiş rütbəsinə nail olmaları haqda müzakirələri bir neçə il əvvəl bağlı elan etmişdir. İki il əvvəl kardinal Ratsinger, Vatikan tərəfindən tanınmayan yepiskopun keşiş vəzifəsinə təyin etdiyi Almaniya, Avstriya və ABŞ katolik qadınlarını kilsədən ayırmışdır.

23/08/2004

QADINLAR VATİKANIN FEMİNİZM HAQDA SƏNƏDİNƏ BÖYÜK NARAZILIQLA CAVAB VERMİŞLƏR

Reuters məlumat verir ki, qadınlar Vatikanın feminizm haqda sənədinə böyük narazılıq və təəccüblə cavab vermişlər.

Bəziləri bildirirlər ki, Katolik Kilsəsini kişilər idarə edir, onlar zaman kəsişməsində yaşayır və qadınları yerində oturtmaq istəyirlər.

İyulun 31-də nəşr olunmuş sənəd təsdiq edir ki, hakimiyyət və qender bərabərliyi uğrunda müasir mübarizə ənənəvi ailə anlayışını sarsıdır və eynicinsli nikahların yaranması üçün münasib ab-hava yaradır.

"CatholicsforaFreeChoice" amerika şirkətinin prezidenti Frensis Kisslinq (Frances Kissling) deyir ki, ona elə gəlmişdir ki, o, bu sənədi oxuyarkən, "zaman müddətində uçurumdan keçmişdir". "Mən dəqiq fikirləşirdim ki, 1960-cı illərə düşmüşəm və Papanın teoloqu Arçi Bunker təyin edilmişdir".

"Kilsədə və dünyada kişi və qadınların əməkdaşlığı haqda" 37 səhifəlik sənəddə Vatikan qeyd edir ki, qadınlara hörmət etmək və onlara iş yerlərində bərabər hüquqlar vermək lazımdır. Lakin cinslər arasında fərq tanınmalı və qeyd edilməlidir. Katolik Kilsənin mövqeyini yenidən təsdiqləyən sənəddə, qadın-keşişlərə qadağa daxil edilmişdir. Orada deyilir ki, qadınların çoxu "kişilərin köməkçisi" olmağı hiss edirlər. Burada feminizmin qender fərqlərini aradan qaldırması cəhdləri tənqidə məruz qalır və təsdiq edilir ki, feminizm, ana və atadan ibarət ənənəvi ailə strukturunu sual altına alan ideologiyaları ruhlandırmış, homoseksualizm və geteroseksualizmi ümumilikdə ekvivalent etmişdir.

Kisslinq deyir: -"Belə müraciətlər ancaq qadınlarla ciddi münasibətləri olmayan, qadın hüquqları uğrunda hərəkatın həm qadınlara, həm də kişilərə bəxş etdiyi pozitiv dəyişikliklərdən təsəvvürü olmayan kişilər tərəfindən edilə bilər.

Sabiq avropalı komissar və Avropa parlamentinin indiki deputatı Emma Bonino deyir ki, Vatikan artıq mövcud olmayan dünya haqda yazmışdır. O, sünni müsəlmanların hörmət etdiyi Qahirə dini təhsil institutuna istinadən qeyd edir: "Bu müraciəti asanlıqla əl-Əzhardan olan imam yaza bilərdi". O, "Corriere della Sera" qəzetinə müsahibəsində demişdir: "Katolik kilsəsinə münasibətdə ədalətli olmaq üçün demək lazımdır ki, heç bir din qadınların dostu deyil. Onlar kompliment söyləyirlər, lakin dəyişikliklərə gəldikdə sənin öz yerində qalmağını tələb edirlər: həyat yoldaşı, dayə, ana və nənə".

Sənəddə deyilir ki, analıq "qadın identikliyinin açar elementi" olsa da, qadınlara ancaq nəsil artırma mövqeyindən baxmaq düzgün deyil. Burada deyilir ki, ana olmaq üçün işdən getməyi qərara almış qadınları qınamaq olmaz. Hökumətlərə təkliflə müraciət edilir ki, "ailə həyatından əl çəkməmək" üçün analara ofisdən kənar işlə məşğul olmaqda kömək etsinlər.

Bəzi qadınlar ərz edirlər ki, Vatikan öz üzərinə kişilərə münasibətdə oynamadığı patron rolunu götürmüşdür. Turin Universitetinin sosiologiya professoru Kyara Sarakeno (Chiara Saraceno) deyir: "Hamıya məlumdur ki, kişilər və qadınlar fərqlidirlər və feminist hərəkat həmişə belə fikirlərə tərəfdar olmuşdur. Solçu "L`Unita" qəzetinə verdiyi müsahibədə o, bəyan etmişdir: " Lakin məni qadınlara münasibətdə həmişə, kişilərə münasibətdə heç vaxt edilməyən bu nəsihətverici tərz sarsıtdı".

23/08/2004

HİNDİSTANDA "YALNIZ QADINLAR ÜÇÜN" MƏSCİD TİKMƏK İSTƏYİRLƏR.

Hind ştatı Tamil Nadunun qadın müsəlman icması, "Tamil Nadu Muslim Munnetra Kazhagam" daxil olmaqla bəzi müsəlman təşkilatlarının etirazına baxmayaraq, özlərinin çoxdankı arzusu, Pudukottayada "yalnız qadınlar üçün" məscidin tikilməsinə qərar vermişlər. Bu məlumatı "Redif. Com" istinadla "İslam Ru" xəbər verir. Avqustun 10-da Madurayda verdiyi müsahibədə ictimai təşkilatın direktoru doktor Şərifə Hanam bildirmişdir ki, bəzi islam partiyaları və icmaların etirazına baxmayaraq, məscid tikiləcəkdir.

Bununla bərabər, məlumdur ki, islama görə, məscid Həqq-təalanın Evidir, buraya giriş cinsdən asılı olmayaraq hamı üçün açıqdır

Məcmuədə 2002-2003-cü illərdə Ural Universitetində ali məktəb müəllimləri və inzibati işçiləri üçün qender problematikasına dair keçirilən silsilə seminarların nəticələri təqdim edilmişdir. Müəlliflər ali məktəblərdə dəyişiklikləri, kursların tədris planına daxil edilmiş qender problematikasının nəzəri və metodiki problemlərini təhlil edirlər. Kitabda əməkdaşlar, inzibatçılar, müəllimlər və tələbələr arasında "mərdlik" və "zəriflik" təsəvvürləri ilə şərtləndirilmiş münasibətlərin xüsusiyyətləri nəzərdən keçirilir. Kitab sosioloqlara, ali təhsil və qender problematikası mütəxəssislərinə, mədəniyyət tədqiqatçılarına məsləhət görülür.

Nəşr Qadın Şəbəkəsi çərçivəsində "Açıq Cəmiyyət" İnstitutunun (Rusiya) maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirilmişdir.

23/08/2004

MÜASİR RUSİYADA QENDER BƏRABƏRSİZLİYİ STATİSTİKA PRİZMASINDAN. BASKAKOVA M.Y.

Bu nəşrə MQTM "Rusiya Federasiyasında qender statistikasının inkişafı problemləri" seminarının ən mühüm materialları, qender problematikasına dair araşdırmalar daxil edilmişdir. Bu materiallar dövlət statistikası materiallarına, Rusiya iqtisadiyyat və əhalinin sağlamlığı monitorinqinə (RİSMRLMS, 1996-2002-ci illər), kənd təsərrüfatının iqtisadiyyatı ÜRETİ -si və Rusiya kənd təsərrüfatı nazirliyi tərəfindən keçirilən kəndin sosial-əmək sahəsi monitorinqinə, sosial tədqiqatların nəticələrinə əsaslanır.

Kitab alimlər, müəllimlər, aspirantlar, ali məktəb tələbələri və həmçinin dövlət qulluqçuları, deputatlar və ictimai-siyasi təşkilatların nümayəndələri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Kitab Rusiyada qender tədqiqatları və qender statistikasının təkmilləşdirilməsi ilə məşğul olan hər bir kəsə faydalı ola bilər.

Mündəricat

Minnətdarlığın izharı

Müəlliflər haqda

Rimaşevskaya N.M. Müqəddimə

Baskakova M.E., Lunyakova L.Q. Giriş

Introduction

Laykam K.E. Rusiyada qender statistikasının vəziyyəti və inkişafı haqda.

Zotova Y.A. Ümumdünya bankı siyasətinin qender tərkib hissəsi.

Melex İ.N. Statistika bazasının inkişafı və qender bərabərliyinin irəliləyişi - Beynəlxalq əmək təşkilatının yeni operativ məqsədidir.

Melnikova T.A. Qender statistikasının təkmilləşdirilməsinin vacibliyi haqda.

Roşin S.Y. Əmək və məşğulluq statistikasının qender aspektləri.

Soboleva İ.V. Kişi və qadınların məşulluğu.

Yonuşkayte İ.Y. İslahatlar dövründə işsizliyin dinamikası: qender aspekti.

Roşin S.Y., Qorelkina O.Q. Əmək haqqında qender fərqi: amil və meyllərin mikroiqtisadi təhlili.

Suvorov A.V. Əmək haqqında qender fərqlərinin mikroiqtisadi təhlili.

Ballayeva E.A. Səhiyyə sahəsində qender bərabərliyinin indikatorları.

Baskakova M.Y. Kişilər və qadınlar təhsil sahəsində.

Zubareviç N.V. Rusiya regionlarında sosial bərabərsizlik: qender təhlili.

Tyuryukanova Y.V. Mühacirət statistikasının qender aspektləri.

Mezentseva Y.B. Ev əməyinin qenderli bölüşdürülməsi: əsas meyllər və iqtisadi qiymətləndirilmə məsələləri.

Pankov B.P., Malaxova V.Y., Rokotyanskaya Y. V. Məşğulluğun qender aspektləri, kənddə əmək və həyat şəraiti.

Moskva qender tədqiqatları mərkəzi haqda informasiya.

Minnətdarlığın izharı

Moskva Qender Tədqiqatları Mərkəzi (MQTM) Con D. və Ketrin T. MakArturlar Fonduna, "Qender bərabərliyi üzrə ekspertlər birliyi üçün analitik-informasiya resurs mərkəzi" layihəsinin dəstəyinə görə səmimi razılığını və minnətdarlığını bildirir. Bu da kitabın nəşrini mümkün etdi.

REA Əhali artımının Sosial-İqtisadi Problemləri İnstitutunun (REA ƏASİPİ) direktoru, REA-nın müxbir üzvü Natalya Mixaylovna Rimaşevskayaya xüsusi minnətdarlıq bildiririk. Onun köməyi sayəsində sosial-iqtisadi təqiqatlara qender yanaşmasının irəliləyişi on beş ildən çox həyata keçirilir.

Biz bütün məqalə müəlliflərinə və "Rusiya Federasiyasında qender statistikasının problemləri" seminarının iştirakçılarına minnətdarlıq bildiririk. Onların yüksək peşəkarlıq səviyyəsi, bizim ölkədə qender tədqiqatları problematikasının genişləndirilməsini mümkün etdi.

Biz MQTM üzrə bütün həmkarlarımıza, ilk növbədə isə Olqa Voronina, Larisa Lunyakova və Yelena Ballayevaya konsultasiya və seminarın və məcmuənin hazırlanmasında bilavasitə köməyə görə minnətdarıq.

Müqəddimə

İqtisadçılar həmişə - dünən, bu gün, sabah - statistikaya böyük əhəmiyyət verəcəklər. Onsuz sosial-iqtisadi tədqiqatlar mücərrəd mühakimələrə və heç kimə lazım olmayan bəyanatlara çevrilirlər.

Əhatəli, keyfiyyətli statistikasız konkret iqtisadi və sosial məsələlərin həlli praktiki olaraq mümkün deyil.

Qender tədqiqatları üçün - hələ çoxlu ağ ləkələr olan elm və praktikanın yeni sahəsində - keyfiyyətli statistikanın toplanması və operativ nəşri xüsusilə aktualdır. Qender tədqiqatlarının lazımi informasiya ilə təmin edilməsinin mürəkkəbliyi ondadır ki, Rusiyada qender statistikası faktiki olaraq 1990-cı illərdə, Rusiyanın, qadınların vəziyyətinə dair Dördüncü Ümumdünya konfransı (Pekin, 1995-ci il) tərəfindən işlənib hazırlanmış hərəkət Platformasına qoşulmasının nəticəsində yaranmışdır. Burada milli statistika xidmətləri ölkə daxilində və ölkədən kənarda bütün istehlakçıların, cəmiyyətdə kişi və qadınların vəziyyəti ilə bağlı problemləri əks etdirən statistik məlumatların toplanması, hazır şəklə salınması, təhlili və təqdim edilməsini öhdələrinə götürmüşlər.

"Rusiyada kişilər və qadınlar"qender statistikasına dair ilk məcmuə RF Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən (1997-ci il) işlənib hazırlanmış və kiçik həcmdə dərc edilmişdir. Lakin son illərdə bu sahədə mühüm pozitiv irəliləyiş baş vermişdir. Göstərilən məcmuə, dinamik şəkildə genişlənərək, hər il çap olunur. Buna görə də hal-hazırda, qender statistikası göstəriciləri sisteminin təkmilləşdirilməsi, onların əldə edilməsi metodları, statistik məlumatların tutuşdurula bilməsinə nail olmaq və informasiya məlumatlarının müxtəlif mənbələrinin genişləndirilməsi ön plana keçir. Məhz bu gün, RF Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən həyata keçirilən sahələr üzrə dövlət statistikasının ən mühüm təkmilləşdirmə dövründə, onun qender aspektinin yaxşılaşdırılması üçün çoxlu imkanlar yaranır. Onun məqsədi konkret məsələləri həll etmək üçün tətbiq sahəsini genişləndirməkdir.

Hal-hazırda Rusiya qender statistikasının genişləndirilməsi hər şeydən əvvəl 2002-ci il Ümumrusiya əhalinin siyahıya alanmasının nəticələrindən maksimal tam istifadə etmə hesabına mümkündür. Bizim cəmiyyət üçün qender münasibətlərinə aidiyyatı olan absolyut tam informasiyanın alınması üçün siyahıya alınmanın nəticələrinin hazır şəklə salınması proqramına lazımi dəyişikliklərin, əlavələrin, düzəlişlərin daxil edilməsi, həmçinin dərindən öyrənilmək üçün seçki məlumatlarından istifadə etmək hələ gec deyil.

Bundan başqa qender tədqiqatlarının inkişafına ailə büdcəsi statistikasının təkmilləşdirilməsi böyük imkanlar təqdim edə bilər. Bu gün bu informasiya qismən RF Dövlət Statistika Komitəsinin illik məcmuələrində, məsələn, "Əhalinin həyatının sosial şəraiti və səviyyəsi" məcmuəsində təqdim edilmişdir.

Lakin, ailədə qadının vəziyyəti, kişilər və qadınlar arasında vəzifələrin bölüşdürülməsini əks etdirən statistik göstəricilər, və ən əsası-qadınların haqqı ödənilməyən əməyi yerinə yetirməsi üçün vaxt sərfi yoxdur. Nəticədə, biz bu gün rusiyalı qadınların uşaqların tərbiyəsinə, ailənin reproduktiv funksiyarına nə qədər əmək və güc sərf etdiyini bilmirik. Qadınların bu fəaliyyətini pul ekvivalentində hesablaya, bu səbəbdən də onların ölkənin inkişafına qoyuluşlarını kompleks qiymətləndirə bilmirik. Eyni zamanda görünür ki, bu cür göstəriciləri vaxt büdcələrinin seçmə araşdırma məlumatları əsasında almaq olar, bunu da imkan dairəsində beş ildə bir dəfədən az olmayaraq keçirmək lazımdır. İnformasiya sahəsinin genişləndirilməsi üçün daha bir imkan mövcuddur.

Bu gün müxtəlif tədqiqat mərkəzlərinin alimləri çoxlu yerli araşdırmalar aparırlar ki, bunların da nəticəsində ölkənin regionları üzrə çox böyük verilənlər bazası formalaşır. Lakin bu informasiyanın geniş istifadə edilmə imkanları verilənlərin uyğun gəlməməsi ilə çətinləşir. Buna görə də, bu mozaikanın calanma məsələsi, regionlarda, onların xüsusiyyətləri ilə bağlı alınan nəticələrin nə qədər fərqli olduğunu təyin etmək aktual olur.

Qender statistikası üzrə mövcud göstəricilər sistemi də təkmilləşməyə möhtacdır. Bu gün bu sistemin heç də bütün qismləri eyni cür dolğun və mükəmməl deyil. Belə ki, RF Dövlət Statistika Komitəsinin əhalinin məşğulluğu problemlərinə dair rüblük araşdırmalarının nəticələrinə görə işləyib-hazırladığı məşğulluq və əmək bazarı sahəsində kişi və qadınların vəziyyətini əks etdirən göstəricilər yaxşı təqdim edilmişdir. Məsələn, gəlirlərdə, ən əsası da əmək haqqında qender asimmetriyasının göstəriciləri isə, bu kəskin sosial problemin tam işıqlandırılması üçün kifayət deyil.

Gəlir və əmək haqqı ilə bağlı vəziyyəti əks etdirən indikatorların böyük əksəriyyəti, bütövlükdə əhali üzrə hesablanır, həm də RF Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən aparılan araşdırmalar onları cinsi əlamətlərə görə fərqli surətdə işləyib-hazırlamağa imkan verir. Anoloji vəziyyət statistikanın digər sahələrində də formalaşır - təhsil, əhalinin sağlamlığı, mühacirət və s.

Qeyd etmək lazımdır ki, qender statistikasının indikatorlar sisteminin təkmilləşdirilməsi zaman, bu problematika üzrə ixtisaslaşan tədqiqatçıları cəlb etmək olar və lazımdır, bu da onun keyfiyyətini artırmağa səbəb olar.

REA-nın müxbir üzvü, iqtisadiyyat elmləri doktoru N.M.Rimaşevskaya

Giriş

Rusiya Federasiyasında qender tədqiqatları 1980-ci illərin sonlarında geniş yayılmağa başlamışdı. İlk illər yeni elmi cərəyan, tədricən sovet dövrünün ənənəvi qadın tədqiqatlarından ayrılaraq, əsas etibarilə nəzəri və metodoloji planda inkişaf edirdi.

Bu dövrdə tətbiqi əsərlər, xüsusən də sosial-iqtisadi tematika üzrə, açıq-aydın kifayət etmirdi. Hər şeydən əvvəl bu, həm tədqiqat layihələri, həm də dövlət statistikası məlumatları əsasında alınan vacib empirik məlumatların olmaması ilə izah edilirdi

Bir halda ki, sonuncu sovet dövründə yaradılmış metodikalar üzrə işlənib-hazırlanmışdır, o, keçid dövrü proseslərinin təhlili üçün az yararlı idi. Yeganə istisnanı məşğulluq sahəsində və əmək bazarında kişi və qadınların vəziyyəti haqda tədqiqatlar təşkil edirdi. Onların intensiv inkişafı Federal məşğulluq xidməti (FMX) çərçivəsində rəsmən qeydə alınmış işsizliyin statistik monitorinqinin yaradılması və həmçinin Rusiya əmək statistikasının Beynəlxalq əmək təşkilatı (BƏT) standartlarına keçidi ilə stimullaşdırılırdı.

Bu arada, məhz bu illərdə ölkədə siyasi və sosial-iqtisadi vəziyyət əsaslı surətdə dəyişdi: özəlləşdirilmə keçirildi; şəxsi mülkiyyət yarandı; böyük, orta, kiçik biznes formalaşdı; yeni sosial qruplar əmələ gəldi (işverənlər və işsizlər, oliqarxlar və baxımsız uşaqlar və s.); əhalinin gəliri arasında fərq inkişaf etməkdə olan ölkələrin səviyyəsinə qalxdı; əhalinin mühacirət etməsi artdı (o cümlədən qeyri-leqal, insan ticarəti); əhalinin həyat səviyyəsi kəskin şəkildə aşağı düşdü və onun regional fərqləri artdı. Baş vermiş dəyişikliklərin qender nəticələrinin səthi təhlili göstərir ki, Rusiya Federasiyası Konstitusiyasının 19 maddəsində qender bərabərliyi prinsipinin möhkəmləndirilməsinə baxmayaraq, bu dəyişikliklər kişi və qadınlara müxtəlif cür toxunmuş və ümumilikdə, cəmiyyətdə mövcud olan qender bərabərsizliyini gücləndirmişdir.

1990-cı ilin ortalarından sosial-iqtisadi sahədə qender tədqiqatlarının inkişafında yeni mərhələ başladı - təkcə nəzəri deyil, empirik tədqiqatların da inkişafı. Buna başlıca olaraq, 1997-ci ildə Rusiya Dövlət Statistika Komitəsinin qender statistikasını formalaşdırmasının başlanğıcı kömək etdi. Bu formalaşma, iqtisadi vəziyyətin və insan sağlamlığının Rusiya monitorinqinin məlumatlarına, qender problematikası üzrə tədqiqat layihələrinə maliyyənin artırılmasına yol açdı

Yeni informasiya imkanları tədqiqatçılara Rusiya cəmiyyətinin bir çox qender problemlərini ilk dəfə miqdarca qiymətləndirməyə imkan verdi: kişi və qadın əməyinin ödənişi səviyyəsində uyğunsuzluğun artımını göstərmək (o cümlədən yaş və təhsil səviyyəsindən asılı olaraq), yoxsulluğun feministləşdirilməsi problemini açmaq, qadınların qərar qəbul etmə sahələrindən sıxışdırılması, Rusiya ailələrində ev əməyinin qender bölüşdürülməsi haqda ümumi təsəvvürləri göstərmək və s.

Təəssüf ki, empirik baza hələ açıq-aydın kifayət qədər deyil və Rusiya tərəfindən elan edilmiş bərabər hüquq və bərabər imkanlar siyasətinin həyata keçirilməsindən asılı olan bir sıra mühüm qender problemlərini təhlil etməyə imkan vermir.

Belə ki, məsələn, kişə və qadınlar arasında mülkiyyətin bölünməsi, əmək haqqı, gəlir və büdcə vaxtıının qender fərqi haqda, bütün sahələrdə məşğulluq və qeyri-münasib əmək şəraitinə münasibətdə informasiya yoxdur, xarici və daxili miqrasiya axınlarının hesaba alınması kifayət qədər dolğun deyil.

Bu növ məlumatların olmaması sosial və iqtisadi siyasətin qender ekspertizasının keçirilməsini, o cümlədən təhsil, səhiyyə sisteminin yeniləşdirilməsini, peşəkar təqaüd sisteminin transformasiyasını və s. çətinləşdirir. Kişi və qadınların kiçik biznes sahəsində imkanlarını bərabərləşdirilməsinə kömək edən proqramların işlənib-hazırlanması çətinləşmiş, ölkəmizdə qender problemlərinin həlli dayandırılmışdır.

Eyni zamanda, iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, qender problemlərinin, ilk növbədə isə qender bərabərliyinin həlli, ölkənin iqtisadi və sosial tərəqqisinə nail olmaqda mühüm amillərdən biridir.

Buna görə qender statistikasının inkişafı bu gün Rusiya üçün strateji cəhətdən vacibdir. Qender statistikası - cinsi əlamətlərə görə statistik göstəricilərin mexaniki bölgüsü deyil, onların əlaqəli sistemidir. Bu da kişi və qadınların cəmiyyətdə vəziyyətlərinin xüsusiyyətlərini nəinki operativ və sistematik əsasda əks etməyə imkan verir, həm də həyat fəaliyyətinin bütün sahələrində qender asimmetriya/simmetriyasının formalaşmasına qender rollarının və qender stereotiplərinin təsirini üzə çıxarır.

Müvafiq olaraq, qender statistikası qarşısında duran məsələləri aşağıdakı kimi ifadə edə bilərik:

Həyat fəaliyyətinin bütün sahələrində kişi və qadınların vəziyyətinin xarakteristikasını vermək, qender rolları və qender stereotiplərinin təsirini əks etdirmək;

Rusiya cəmiyyətində qender problemlərinin dinamikasını izləmək imkanı vermək;

Beynəlxalq qarşılaşdırılma keçirilməsinə imkan yaratmaq;

Kompleks informasiya nəzarəti və qəbul edilmiş hakim qərarların yerinə yetirilməsinin qiymətləndirilməsini, kişi və qadınların qanuniləşdirilmiş hüquq və vəzifələrini və həmçinin, bərabər hüquq və bərabər imkanlar siyasətinin reallaşdırılmasını təmin etmək.

Qender statistikasının xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, o, avtonom sahəni deyil, ayrıca sahəni təmsil edir, o, statistikanın bütün bölmələrini, onları üzvi surətdə tamamlayaraq, "dəlir".

Şübhəsiz, milli qender statistikası beynəlxalq təcrübəni nəzərə almaqla inkişaf etməlidir. Bununla belə, yaddan çıxarmaq olmaz ki, hər bir ölkə özünün spesifik qender problemləri dəstinə malikdir.

Nəzərə almaq lazımdır ki, milli qender statistikasının təkmilləşdirilməsində beynəlxalq standartlar vacibdir. İlk növbədə oriyentir və məlumatların toplanması və təqdim edilməsi modeli kimi. Lakin beynəlxalq standartlara həddən artıq düzxətli "bağlılıq", "ölkə" qender statistikasını spesifik milli qender probleminin işıqlandırma imkanlarından məhrum edə bilər.

Qender statistikasına verilən vacib tələblərdən biri də, onun operativliyidir. Ölkəmizdə baş verən iqtisadi və sosial dəyişikliklərin fövqəladə yüksək surəti, yeni qender problemlərinin yaranması ilə müşayiət edilir ki, buna qanunvericilikdəki dəyişikliklər kömək edir. Bu vəziyyətdə kişi və qadınların cəmiyyətdə üzləşdikləri maneə və çətinliklər haqda operativ və adekvat informasiyanın çatışmazlığı, qender problemlərinin həlli üzrə inzibati və siyasi qərar, proqram və tədbirlərin işlənib-hazırlanması və effektivliyinin qiymətləndirilməsində əngəl ola bilər.

Qender statistikası tərtibinin uğuru başlıca olaraq, bu statistikanın istehsalçıları və istehlakçıları arasında dialoqun mütəşəkkilliyindən asılıdır: hökumət və qeyri-hökumət idarələri, siyasətçilər, qeyri-hökumət təşkilatları, elmi mərkəzlər, alimlər və müəllimlər. Belə ki, söhbət bu informasiyanın istehsalatın bütün mərhələlərində qarşılıqlı əlaqəsi haqda gedir: məlumatların toplanması proqramlarının işlənib-hazırlanmasından, təqdim etmənin üsul və formatına, nəşrinə və alınmış məlumatların yayılmasına qədər.

Ölkəmizdə belə dialoqun təşkil edilməsində ilk cəhd statistika istifadəçiləri tərəfindən təşəbbüsləndirilmiş "Rusiya Federasiyasında qender statistikasının inkişaf problemləri" elmi-ekspert seminarı oldu. Seminar Con və Ketrin Fondunun dəstəyi ilə MQTM-nin "Qender bərabərliyi üzrə ekspertlər birliyi üçün analitik-informasiya resurs mərkəzi" layihəsi çərçivəsində REA Əhali Artımının Sosial-İqtisadi Problemləri İnstitutu ilə birgə Moskva Qender Tədqiqatları Mərkəzi təşkil etmişdir və 2003-cü il mayın 29-da keçirilmişdir.

Seminarın işində iştirak etmək üçün Rusiya Dövlət Statistika Komitəsinin, beynəlxalq təşkilatların (Ümumdünya bankı, BMTİP, BƏT), hökumətin qanunvericilik və icra orqanlarının nümayəndələri, alimlər və ekspertlər dəvət olunmuşlar.

Seminarın əsas məqsədi dövlət statistika hesabatının vəziyyəti haqda müzakirələrin təşkilində və statistik informasiyanın istehsalçıları və onun istehlakçıları arasında dialoqun yaradılması idi.

Seminarın işi aşağıdakı problemlər üzərində cəmləşdirilmişdi:

Statistikanın istehsalçıları və istehlakçılarının nöqteyi-nəzərindən Rusiyada müasir qender statistikasının qiymətləndirilməsi;

Rusiya qender statistikası inkişafının perspektiv və istiqamətlərinin təhlili;

Mövcud maneələrin və qender statistikasının təkmilləşdirilməsi üzrə olan imkanların üzə çıxarılması;

Qender statistikası istehsalçıları və istehlakçıları arasında əməli dialoqun nizamlanması, istehlakçıdan istehsalçıya əks əlaqə mexanizminin işlənib-hazırlanması.

REA ƏASİPİ-in direktoru, REA-nın müxbir üzvü, professor N.M.Rimaşevskaya giriş sözündə qender statistikası inkişafının əsas şərtlərini qeyd etdi, informasiya sahəsinin genişləndirilməsi və təkmilləşdirilməsinin vacibliyini vurğuladı.

Seminarda məruzə ilə çıxış etdilər:

Zotova Y.A. iqt.elmləri namizədi, Ümumdünya bankının Moskva nümayəndəliyinin qender proqramları koordinatoru, K.E.Laykam, texn. elmləri namizədi, Rusiya Dövlət Statistika Komitəsi sədrinin birinci müavini, T.A.Melnikova, siyasət elmləri doktoru, Rusiya Federasiyası Əmək və Sosial İnkişaf Nazirliyinin qadınların sosial-iqtisadi vəziyyəti şöbəsinin müdiri, S.Y.Roşin, iqt.elmləri namizədi, M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin iqtisadiyyat fakültəsinin dosenti və N.V.Zubareviç, coğrafiya elmləri namizədi, M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin coğrafiya kafedrasının dosenti. K.E.Laykamın çıxışı Rusiya Dövlət Statistika Komitəsi Əməyin Statistikası İdarəsinin müdir müavini L.N.Belokonnayanın şərhləri ilə tamamlanmışdır.

Çıxışların müzakirəsi prosesində öz tövsiyə və fikirləri ilə bölüşdülər: RİSM layihəsinin rəhbəri, tarix elmləri namizədi P.M.Kozıreva;

REA İqtisadiyyat İnstitutunun baş elmi işçisi, iqt.elmləri doktoru, professor L.S.Rjanitsına; Ali iqtisadiyyat məktəbinin dosenti, iqt. elmləri namizədi Y.B.Mezentseva; "Qorbaçov-Fond" İctimai-siyasi mərkəzinin rəhbəri, fəlsəfə elmləri namizədi O.M.Zdravomıslova və başqaları.

Gündəliyə əlavə olaraq seminarın təşkilatçıları iştirakçıları "Qender bərabərliyinin statistik monitorinqi" köməkçi layihəsi çərçivəsində MQTM-də hazırlanmış analitik qeydlərin mətnləri ilə tanış etdilər. İşçi materiallar qeydlərin ayrıca vərəqləri şəklində bütün iştirakçılara paylanmışdır.

Seminarın əsas nəticələrindən biri qender statistikasının inkişaf problemlərinə həsr olunmuş müntəzəm işçi görüşlərin və "dəyirmi masaların" keçirilməsi və onların işinə, qender məsələlərinin həllinə cavabdeh olan federal nazirliklərin və idarələrin nümayəndələrinin cəlb olunması oldu (o cümlədən, RF Daxili İşlər Nazirliyi, RF Pensiya fondu, RF Təhsil və Elm Nazirliyi, RF Səhiyyə və Sosial inkişaf Nazirliyi). Bundan başqa, keçirilmiş seminarın nəticələrini və analitik qeydləri nəşr etmək və maraqlı şəxslərin ixtiyarına vermək təklifi oldu.

Bu kitaba, "Rusiya Federasiyasında qender statistikasının inkişaf problemləri" seminarının ən mühüm materialları və Rusiya iqtisadiyyat və əhalinin sağlamlığı monitorinqinə (RİSMRLMS, 1996-2002-ci illər), kəndin sosial-əmək monitorinqinə əsaslanan qender problematikası üzrə tədqiqat işləmələri daxil edilmişdir. Beləliklə, təklif olunan məcmuə, əvvəla, onun istehsalçılarının nöqteyi nəzərindən (RF Dövlət Statistika Komitəsi) Rusiyada qender statistikasının müasir vəziyyətini qiymətləndirən, ikincisi, həyat fəaliyyətinin müxtəlif sahələrində qender problemlərinin statistik təhlilini və bu sahələrdə qender statistikasının göstəriciləri sistemini təkmilləşdirməyi təklif edən və üçüncüsü, hökuməm və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən qender statistikasının inkişaf problemlərinin görünüşünü açıqlayan işlərdən ibarətdir.

M.Y.Baskakova, L.Q.Lunyakova

AXTARIŞ

Abunə

№ 27 QENDERƏ AİD XƏBƏRLƏR